aktualności prowincji więcej

Wspomnienie 400-lecia ustanowienia polskiej prowincji OCD

Już po raz dziewiętnasty odbyło się Spotkanie Rodziny Szkaplerznej, które każdego roku w lipcu organizują karmelici bosi z prowincji krakowskiej. Miejscem tych spotkań jest sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Czernej. Tegoroczne obchody odbyły się w sobotę, dnia 22 lipca.

Był to piękny, słoneczny dzień. Od wczesnego rana do Czernej zaczęli przybywać pielgrzymi już to w zorganizowanych grupach, już to indywidualnie. Ich liczbę przeor klasztoru, o. Leszek Stańczewski, szacuje na kilka tysięcy. Rodzina szkaplerzna zapełniła cały przyklasztorny teren. Pielgrzymi nawiedzali kościół z wizerunkiem Matki Bożej Czerneńskiej i kaplicę z relikwiami św. Rafała Kalinowskiego, podążali drogą krzyżową, której stacje wzniesiono w pobliskim lesie, zachodzili na cmentarz z grobami zakonników, spacerowali aleją św. Józefa, wreszcie mogli odwiedzić dom pielgrzyma i muzeum klasztorne i misyjne.

Centralnym punktem spotkania była uroczysta Msza św. sprawowana przy ołtarzu na skarpie przed kościołem. Na zaproszenie zakonników Eucharystii przewodniczył biskup Jacek Kiciński z Wrocławia, który też wygłosił kazanie, a w koncelebrze uczestniczyło kilkunastu kapłanów, wśród nich prowincjał krakowski o. Tadeusz Florek i prowincjał warszawski o. Jan Malicki. Program spotkania obejmował również popołudniowe nabożeństwo eucharystyczne z treściami maryjnymi.

W tegoroczne Spotkanie Rodziny Szkaplerznej wplecione były dwa aktualne w tym roku wątki. Pierwszym było 100-lecie objawień maryjnych w Fatimie i do nich właśnie w swoim kazaniu nawiązał bp Jacek Kiciński. O drugim, czyli czterechsetnej rocznicy ustanowienia polskiej prowincji karmelitów bosych, w przedpołudniowej konferencji mówił o. Piotr Neumann z Poznania. Przytaczamy tu skrót tego wystąpienia.

W latach sześćdziesiątych XVI wieku w Hiszpanii została zapoczątkowana reforma zakonu karmelitańskiego. Jej inicjatorką była św. Teresa od Jezusa, która z czasem pozyskała dla tego dzieła św. Jana od Krzyża. Pierwszy klasztor karmelitanek bosych powstał 24 sierpnia 1562 roku w Avila, a pierwsza wspólnota karmelitów bosych 28 listopada 1568 roku w Duruelo. Dzieło Teresy i Jana rozrastało się, choć był to rozwój obfitujący w wiele trudności zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. W początkowym okresie klasztory reformy podlegały generałowi zakonu, jak wszystkie inne domy karmelitów i karmelitanek. Z czasem jednak uzyskały pewną autonomię, aż wreszcie w 1593 roku stały się odrębnym zakonem dzięki decyzji kapituły generalnej zakonu karmelitów oraz jej zatwierdzeniu przez papieża Klemensa VIII.

Równocześnie powstały pierwsze wspólnoty karmelitów bosych w Italii, najpierw został zorganizowany klasztor pw. św. Anny w Genui, następnie pojawiła się szansa na otwarcie placówki zakonnej w Rzymie oraz zarysowały się plany przeszczepienia życia według ideału terezjańskiego do innych krajów Europy. Przeciw temu jednak zaprotestowali współbracia pozostający w Hiszpanii, którzy stali na stanowisku, że wyłącznie Hiszpanie potrafią zagwarantować zakonowi trwanie w pełnej surowości życia i wierności duchowi św. Teresy. Popierał ich w tym król hiszpański Filip II. Tymczasem bosacy obecni we Włoszech cieszyli się względami i protekcją samego papieża, który pragnął rozszerzenia się reformy na inne kraje. To doprowadziło, że Klemens VIII najpierw wyjął domy w Genui i Rzymie spod władzy przełożonych hiszpańskich i poddał je Stolicy Apostolskiej, a wkrótce potem tenże papież utworzył z tych domów samodzielną, niezależną od Hiszpanii, kongregację pw. św. Eliasza, która potem będzie nazywana kongregacją włoską karmelitów bosych. Kongregacja ta otrzymała prawo zakładania klasztorów na całym świecie poza Hiszpanią i jej terytoriami zamorskimi. W Hiszpanii natomiast istniała hiszpańska kongregacja zakonu pw. św. Józefa.

Kongregacja włoska karmelitów bosych rozwijała się prężnie. W pierwszych kilkunastu latach, obok Genui i Rzymu, powstały kolejne klasztory we Włoszech, a równocześnie zakon zostaje zaszczepiony w Polsce, Francji, Belgii i Niemczech. Zarząd wszystkimi klasztorami sprawował najpierw komisarz generalny, a od 1605 roku generał wraz ze swoim definitorium. Do definitorium generalnego kierowane były wszelkie sprawy dotyczące klasztorów oraz poszczególnych zakonników. Wyższą formą zarządu były kapituły generalne, które od 1605 roku zbierały się co trzy lata. Wraz z władzami generalnymi uczestniczyli w nich przeorzy i socjusze z poszczególnych klasztorów. Kapituły wybierały nie tylko zarząd generalny, ale także przełożonych miejscowych. Kiedy kongregacja włoska liczyła już kilkanaście klasztorów w różnych krajach Europy, podjęto decyzję, by podzielić ją na kilka prowincji. I tu dochodzimy do roku 1617 oraz do wydarzenia, którego 400-lecie w bieżącym roku przypada.

Kapituła generalna, na której dokonano pierwszego podziału kongregacji włoskiej na prowincje, odbyła się w dniach od 12 do 27 maja 1617 roku. Rozpoczęła się w piątek przed uroczystością Zesłania Ducha Św. w klasztorze Santa Maria della Scala w Rzymie. Uczestniczyli w niej: generał, czterech definitorów, 19 przeorów i 20 socjuszy, razem 44 kapitularnych. W tym gronie było sześciu zakonników przybyłych z Polski: przeor krakowski Paweł Szymon od Jezusa i Maryi, przeor lubelski Filip od św. Jakuba, przeor lwowski Cyryl od św. Marii Magdaleny, socjusz z Krakowa Kazimierz od św. Anny, socjusz z Lublina Eugeniusz od św. Benedykta i socjusz ze Lwowa Piotr od św. Andrzeja. Trzej z nich byli Włochami, jeden Hiszpanem, a dwaj Polakami. Drugiego dnia na sesji wieczornej zajęto się omówieniem sprawy podziału kongregacji na prowincje. Najpierw kapitularni wyrazili zgodę, by rzeczywiście takiego podziału dokonać, a potem nastąpiła długa dyskusja o liczbie mających powstać prowincji.

Obrady dnia 14 maja rozpoczęły się do głosowania nad propozycją: czy, biorąc pod uwagę aktualny stan kongregacji włoskiej, należy ustanowić sześć czy siedem prowincji. Wynik głosowania wskazał na liczbę sześciu prowincji, takiego zdania było 32 z 44 kapitularnych. Kolejne głosowanie dotyczyło już samego ustanowienia prowincji. I tak zadecydowano, że powstają następujące prowincje: genueńska, rzymska, polska, lombardzka, francuska i belgijska. Opowiedzieli się za tym wszyscy kapitularni.

Odnośnie do prowincji polskiej kapituła generalna w czasie kolejnych sesji ogłosiła, że w jej skład wchodzą klasztory karmelitów bosych w Krakowie, Lublinie i Lwowie oraz dom karmelitanek bosych w Krakowie, i że otrzymuje ona tytulację Ducha Świętego, a oprócz ziem polskich będzie mogła zakładać nowe fundacje na terytoriach sąsiednich (przede wszystkim na Litwie i Rusi). Wybrano również pierwszego prowincjała polskiego w osobie o. Macieja od św. Franciszka (Diego Hurtado de Mendoza) oraz przeorów dla wszystkich trzech istniejących już klasztorów: przeorem krakowskim został o. Cyryl od św. Marii Magdaleny, lubelskim sam prowincjał o. Maciej od św. Franciszka, a lwowskim o. Felicjan od św. Bartłomieja. Ponadto z upoważnienia kapituły definitorium generalne wybrało definitorów prowincjalnych. Dla prowincji polskiej definitorami zostali: o. Cyryl od św. Marii Magdaleny, o. Jan Maria od św. Józefa, o. Jacek od św. Andrzeja i o. Kazimierz od św. Anny.

Obecnie na terytorium Polski istnieją prowincje krakowska i warszawska, które powstały wskutek podziału prowincji polskiej w 1993 roku. Prowincja krakowska pw. Ducha Świętego liczy około 235 zakonników i posiada następujące klasztory: dwa w Krakowie, w Lublinie, Przemyślu, Czernej, Wadowicach, Zawoi, Kluszkowcach, Piotrkowicach, dwie placówki w USA: w Munster i Chicago, trzy domy na Słowacji: w Lorinciku, Banskiej Bystricy i Starych Horach, dwa klasztory na Ukrainie: w Berdyczowie i Kijowie, w Rydze na Łotwie, w Reisach w Niemczech, trzy placówki w Burundi: w Musongati, Bujumburze i Gitedze i dwie w Rwandzie: w Butare i Gahundze. Do prowincji krakowskiej należą lub znajdują się na jej terytorium następujące klasztory karmelitanek bosych: dwa w Krakowie, w Przemyślu, Zakopanem, Kielcach, Dysie, Oświęcimiu, Katowicach, Rzeszowie, Kodniu, Tarnowie, Częstochowie, a także w Kijowie i Charkowie na Ukrainie oraz w Koszycach i Detvie na Słowacji.

Z kolei prowincja warszawska pw. Trójcy Przenajświętszej liczy około 110 zakonników. Posiada następujące klasztory: w Poznaniu, Łodzi, Wrocławiu, Zamartem, Warszawie, Drzewinie, Gorzędzieju, Sopocie i Zwoli, a wkrótce obejmie drugą placówkę w Warszawie. Prowincja ma też domy poza Polską: klasztor św. Pankracego w Rzymie, w Koronie na Florydzie w USA, w Usolu Syberyjskim w Rosji i cztery wspólnoty na Białorusi: w Naroczy, Gudogaju, Miadziole i Mińsku. Ponadto rozpoczęła starania o utworzenie ośrodka zakonnego w Kownie na Litwie. Do warszawskiej prowincji należy względnie znajduje się na jej obszarze 21 klasztorów sióstr karmelitanek bosych: w Warszawie, Poznaniu, Łodzi, Wrocławiu, Kaliszu, Elblągu, Tryszczynie, Gdyni, Szczecinie, Włocławku, Spręcowie, Łasinie, Gnieźnie, Bornem Sulinowie, Nowych Osinach, Ełku, Suchej Hucie oraz poza Polską: w Hafnarfjördur na Islandii, Tromsø w Norwegii, Karagandzie w Kazachstanie i w Usolu Syberyjskim w Rosji. Do tej rodziny duchowej obu prowincji należą liczne wspólnoty Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych oraz bractwa szkaplerzne.

Tak wygląda dzisiaj dziedzictwo polskiej prowincji Zakonu Karmelitów Bosych. Z niewielkiej roślinki, którą przed czterystu laty stanowiły trzy klasztory ojców i jeden klasztor sióstr, rozrosło się ono w wielkie drzewo, którego gałęzie sięgają daleko poza Polskę. Zawsze jednak należy zachować pamięć o tym, że początek tej organizacji prowincjalnej dokonał się 14 maja 1617 roku na kapitule generalnej w klasztorze Santa Maria della Scala w Rzymie.

O. Piotr Neumann OCD