aktualności karmelu Prow. Krakowska wróć

Karmelita bosy, który ratował Żydów

Jesienią 2006 r. nuncjusz apostolski z Wilna poinformował Nuncjaturę Apostolską w Warszawie, a poprzez nią Zakon Karmelitów Bosych w Polsce, że prezydent Litwy Valdas Adamkus, pragnie na wniosek Wileńskiego Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona odznaczyć pośmiertnie krzyżem zasługi o. Andrzeja Gdowskiego (1871-1948), karmelitę bosego, który od 1936 r. był proboszczem parafii ostrobramskiej w Wilnie i podczas drugiej wojny światowej zaangażował się w ratowanie Żydów.

Jako karmelici bosi chcemy przywołać tego naszego bohaterskiego współbrata, gdyż nasi rodacy ratujący Żydów zostają upamiętniani w wielu wymownych miejscach, czego wyrazem jest m.in. umieszczanie ich imion w świątyni Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II w Toruniu, czy też powstanie Muzeum im. Sług Bożych – Rodziny Ulmów w Markowej na Podkarpaciu, zamordowanych za pomoc okazywaną Żydom i objętych postepowaniem kanonizacyjnym do wyniesienia ich na ołtarze.

o. Andrzej Gdowski, karmelita pochodzący z Jasienia k. Brzeska, w czasie wojny, będąc proboszczem w Wilnie, ukrywał Żydów na terenie klasztoru przy Sanktuarium w Ostrej Bramie, przygotowywał im dokumenty, dzięki którym mogli mieszkać w Wilnie a także podróżować za granicę. Zdemaskowany przez Niemców w marcu 1942 r. został osadzony w więzieniu na Łukiszkach, skąd po siedmiomiesięcznym pobycie wywieziono go do obozu w Poniewieżu koło Kowna, a po kolejnych kilku miesiącach skierowano do obozu w Szałtupiu, z którego został zwolniony dopiero pod koniec 1944 r. Zmarł 16 marca 1948 r. w Wilnie i pogrzebano go na słynnym cmentarzu Na Rossie.

Jego działalność w książce pt. „Ostra Brama”, wydanej w 1945 r. w Zurychu, opowiedział Żyd Hermann Adler, urodzony w Niemczech, który w 1940 r. przybył na Litwę i został osadzony w wileńskim getcie. Tam ożenił się ze śpiewaczką operową z Wiednia, Żydówką Anitą Distler, uciekinierką z Austrii. O. Gdowski wystarał się dla obojga o paszporty, na podstawie których mogli oni opuścić Wilno i udać się przez Warszawę na Węgry, skąd po różnych perypetiach i doświadczeniu katorgi obozowej w Bergen-Belsen dotarli do Bazylei, zamieszkując tam do końca życia.

W uroczystości nadania medalu, która odbyła się 15 września 2006 r. w pałacu prezydenckim w Wilnie, z ramienia Zakonu Karmelitów Bosych wziął udział o. Bernard Radzik OCD, delegat prowincjalny Zakonu na Białorusi.

O. Szczepan T. Praśkiewicz OCD
za: Karmel.pl